World Economic Forum, WEF फ्युचर ऑफ जॉब्स रिपोर्ट 2025 :
World Economic Forum, WEF ने 2025 साठी ‘फ्युचर ऑफ जॉब्स रिपोर्ट’ प्रकाशित केला आहे, जो जागतिक रोजगार बाजारात येणाऱ्या बदलांचा अंदाज देतो. या अहवालात, रोजगाराच्या क्षेत्रातील महत्त्वाचे ट्रेंड्स, नव्या कौशल्यांची गरज, तंत्रज्ञानाचा प्रभाव, हरित संक्रमण, आणि आर्थिक व लोकसंख्यात्मक बदल यांचा समावेश आहे.
मुख्य वैशिष्ट्ये:
- रोजगारातील मोठे बदल:
- 2030 पर्यंत 170 दशलक्ष नवीन नोकऱ्या निर्माण होण्याचा अंदाज आहे, तर 92 दशलक्ष नोकऱ्या कमी होण्याची शक्यता आहे. यामुळे एकूण 78 दशलक्ष रोजगारांची वाढ होईल.
- हि वाढ प्रामुख्याने हरित तंत्रज्ञान, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), डिजिटल साक्षरता, आणि इतर तांत्रिक प्रगतीमुळे होईल.
- सर्वाधिक वाढणाऱ्या नोकऱ्या:
- कृषी कामगार: शेतमजुरांची मागणी वाढेल, विशेषतः हरित संक्रमणामुळे.
- सॉफ्टवेअर आणि एप्लीकेशन डेव्हलपर्स: AI आणि डिजिटलायझेशनमुळे सॉफ्टवेअर डेव्हलपर्सची मागणी वाढेल.
- वितरण सेवा चालक: ई-कॉमर्सच्या वाढीमुळे वितरण चालकांच्या नोकऱ्या मोठ्या प्रमाणात वाढतील.
- ग्रीन एनर्जी स्पेशालिस्ट: नूतनीकरणीय ऊर्जा आणि पर्यावरण अभियंते, विशेषतः इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी तज्ञांची मागणी वाढेल.
- कमी होणाऱ्या नोकऱ्या:
- प्रशासकीय सहाय्यक, डेटा एंट्री क्लर्क, बँक टेलर आणि पोस्टल कर्मचारी यांसारख्या नोकऱ्यांमध्ये घट होईल.
- यामागील कारण म्हणजे ऑटोमेशन, AI, आणि स्वयंचलित प्रणालींचा वापर वाढणे.
कुशलतेतील अपेक्षित बदल:
- आवश्यक कौशल्ये:
- कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आणि मोठा डेटा: डेटा विश्लेषण आणि तांत्रिक ज्ञान असलेल्या कामगारांची मागणी होईल.
- सायबरसुरक्षा: डिजिटल सिस्टीमचे संरक्षण करण्यासाठी नेटवर्क आणि सायबरसुरक्षेतील कौशल्यांना महत्त्व दिले जाईल.
- सर्जनशील विचार आणि लवचिकता: उद्योगांमध्ये नवीन कल्पना सुचवणे आणि बदलांना स्वीकारणे महत्त्वाचे ठरेल.
- कमी होणारी कौशल्ये:
- मॅन्युअल डेक्स्टेरिटी (हाताळण्याचे कौशल्य), अचूकता आणि सहनशक्ती यांसारखी शारीरिक कौशल्ये कमी महत्त्वाची होतील.
- स्वयंचलित प्रणालींमुळे या कौशल्यांचा वापर कमी होईल.
हरित संक्रमणाचा प्रभाव:
- नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर:
- ऊर्जा निर्मिती, साठवण, आणि वितरण तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे हरित ऊर्जा अभियंते, इलेक्ट्रिक वाहन तज्ज्ञ, आणि पर्यावरण अभियंते यांच्या मागणीमध्ये वाढ होईल.
- नूतनीकरणीय ऊर्जेचा वापर वाढल्यामुळे हरित कौशल्य असलेल्या कामगारांची गरज निर्माण होईल.
- शाश्वत विकासावर भर:
- हरित संक्रमणामुळे पर्यावरण स्नेही पद्धतींचा अवलंब करत नवीन नोकऱ्या निर्माण होईल.
- हरित तंत्रज्ञानासाठी विशेष प्रशिक्षण आणि कौशल्य विकास कार्यक्रम आवश्यक होईल.
लोकसंख्यात्मक बदल आणि त्याचा रोजगारावर परिणाम:
- जागतिक स्तरावर वृद्ध लोकसंख्या:
- उच्च उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये वृद्ध लोकसंख्येमुळे आरोग्यसेवा क्षेत्रातील नोकऱ्यांना मागणी वाढेल. उदाहरणार्थ, नर्सिंग व्यावसायिक आणि वृद्धांची काळजी घेणारे कर्मचारी.
- वृद्धत्वामुळे आरोग्यसेवा, सामाजिक कार्य आणि वैद्यकीय सुविधा देणाऱ्या क्षेत्रांमध्ये मोठी वाढ होईल.
- कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमधील युवा लोकसंख्या:
- कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये कार्यक्षम वयोगटात मोठी वाढ होईल. यामुळे शिक्षण आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रांमध्ये नोकऱ्यांची मागणी वाढेल.
- कामगारांच्या प्रशिक्षणावर भर:
- कंपन्यांना कर्मचाऱ्यांना पुन:प्रशिक्षण आणि कौशल्य विकास कार्यक्रमांमध्ये गुंतवणूक करणे अनिवार्य होईल. 92% कंपन्या या धोरणांचा अवलंब करणार आहेत.
आर्थिक परिस्थितीचे स्वरूप:
- महागाई आणि खर्च:
- जागतिक महागाई स्थिर होईल, तरीही जीवनावश्यक वस्तूंच्या किंमतींमुळे आर्थिक दबाव कायम राहील.
- यामुळे “सर्जनशील विचार” आणि “लवचिकता” यांसारख्या कौशल्यांची मागणी वाढेल.
- जिओइकॉनॉमिक ताणतणाव:
- जागतिक व्यापारातील अडथळे, व्यापार मर्यादा, आणि स्थानिक उत्पादन धोरणे रोजगारांवर मोठा परिणाम करतील.
उपाययोजना आणि शिफारसी:
- सरकारची भूमिका:
- सार्वजनिक धोरणांमध्ये पुन:प्रशिक्षण आणि कौशल्य विकासासाठी निधी उपलब्ध करून देणे महत्त्वाचे ठरेल.
- रोजगार बाजारातील तफावत कमी करण्यासाठी समर्पित पावले उचलली पाहिजेत.
- उद्योगधारित उपाय:
- कंपन्यांनी विविधता, समावेशकता, आणि कौशल्य विकास कार्यक्रमांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे.
- AI, हरित ऊर्जा, आणि सायबरसुरक्षा यांसारख्या नवीन क्षेत्रांमध्ये गुंतवणूक करावी.
- कामगारांची तयारी:
- कामगारांनी तांत्रिक कौशल्ये आत्मसात करणे, नवीन संधी ओळखणे, आणि सातत्याने शिक्षण घेणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष:
World Economic Forum, WEF ‘फ्युचर ऑफ जॉब्स रिपोर्ट 2025’ नुसार, तंत्रज्ञानातील प्रगती, हरित संक्रमण, आणि लोकसंख्यात्मक बदल यांमुळे जागतिक रोजगार क्षेत्रात महत्त्वाचे बदल होणार आहेत. कामगारांना नव्या कौशल्यांमध्ये प्रवीण होऊन या बदलांना सामोरे जावे लागेल. तसेच, उद्योग, सरकार, आणि शिक्षण क्षेत्र यांनी एकत्रितपणे रोजगार निर्मिती आणि प्रशिक्षण यावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.